تُخار نام قومی آریایی ساکن تخارستان بود که در سدهٔ سوم پیش از میلاد در نواحی کوچا و تورفان در شمال شرقی سرزمینی که بعدها ترکستان شرقی یا ترکستان چین خوانده شد، به سر میبردند. مردمی قوی و نیرومند بودند و به یکی از زبانهای وابسته به گروه زبانی هند و اروپایی سخن میگفتند که به زبان تخاری معروف است. هرچند این زبان شرقیترین زبان شناخته شدهٔ هند و اروپایی است، اما از لحاظ تقسیمات زبانشناسی به شاخهٔ غربی یا کنتوم (Centum) آن زبان تعلق دارد.[۱][۲]
در میانههای سدهٔ دوم پیش از میلاد تخارها بر اثر تهاجمات هونها ناگزیر به نواحی غربیتر کوچ کردند. منابع چینی در شرح این رویداد از دو قوم یوئهچی و ووسون نام بردهاند که از برابر هونها گریخته، و به نواحی فرغانه راندهاند و اندکی پس از ۱۶۰ ق.م. از سیحون (سیردریا) گذشتند و به قلمرو دولت یونانیِ باختر سرازیر شدند.[۳][۴] و میان سالهای ۱۴۰ تا ۱۳۰ ق.م. دولت یونانی باختر را برانداختند.[۵] استرابون از مردمی چادرنشین به نام «تخاروی (Tokharoi)» یاد کرده است که در این تهاجم شرکت داشتهاند. با برافتادن دولت یونانی باختر، این قبایل بیابانگرد دولت کوشانیان را بنیاد نهادند و پس از آن، تاریخ تخاریان و زیستگاه جدیدشان، یعنی تخارستان با تاریخ این دولت درآمیخت.[۶]
با انقراض کوشانیان به دست شاپور اول ساسانی (۲۴۰-۲۷۰ میلادی) قلمرو آنان و از آن میان تخارستان بر قلمرو ساسانیان افزوده شد.[۷] بنابر سنگنوشتهٔ شاپور اول ساسانی در کعبهٔ زرتشت، او حکومت تخارستان را به پسرش نرسی سپرد و پس از آن، این سرزمین را استانداران ساسانی ملقب به «کوشانشاه» اداره میکردند[۸]، تا آنکه در ۳۶۰ م. با تهاجمات گروهی از هونها موسوم به هونهای کیداری به نواحی شرقی شاهنشاهی ساسانیان، حکومت ایرانی کوشانشاهان برافتاد و این سرزمین به تصرف آنها درآمد.[۹] اما دیری نپایید که در اواخر سدهٔ چهارم میلادی موج تازهای از مهاجمان هون، معروف به هپتالی از جیحون گذشتند و کیداریها را به نواحی جنوبیتر راندند و نخستین پادشاهی هپتالی را در تخارستان بنیاد نهادند که از تخارستان تا مرو را شامل میشد.[۱۰] تخارستان در دست هپتالیان باقی بود، تا آنکه در حدود سال ۵۵۸ م. خسرو اول انوشیروان با یاری ترکان غربی آنجا را تصرف کرد و هپتالیان را به اطاعت درآورد. اما چیرگی ساسانیان بر تخارستان چندان نپایید، زیرا با گذر ترکان غربی از جیحون و استقرار در نواحی جنوبی آن، تخارستان به دست آنان افتاد.[۱۱]
تخارستان در سال ۳۲ هجری قمری/۶۵۲ میلادی توسط سپاهیان عبدالله بن عامر بن کریز به جنگ و صلح گشوده، و بر قلمرو مسلمانان تازی افزوده شد.[۱۲] از سدهٔ نهم میلادی به بعد (پس از آمدن قوم ترکتبار اویغور در سدهٔ نهم میلادی) از قوم تُخار و زبان تخاری دیگر اثری پیدا نشده و گمان میرود این زبان با هجوم اقوام ترک به منطقه منقرض شده باشد
منبع : ویکی پدیا
:: بازدید از این مطلب : 285
|
امتیاز مطلب : 19
|
تعداد امتیازدهندگان : 7
|
مجموع امتیاز : 7